تقریباً اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی بود مفهوم وب و پروتکل http روی کارآمد. در این دهه اشتراک‌گذاری اسناد و مدارک به امری ساده مبدل شده و با افزایش کاربران اینترنت، اشتراک‌گذاری اطلاعات نیز افزایش یافت. برای این منظور برخی از شرکت‌ها قصد داشتن مکانی پایگاه‌داده تحت وبی را برای نگهداری از این اطلاعات تأسیس کنند که هزینه‌های هنگفت این پروژه مانع از اجرای آن شد. ازاین‌رو برخی از شرکت‌های معتبر به‌جای پایگاه اینترنتی تحت وب، اقدام به راه‌اندازی مراکزی برای نگهداری از داده‌ها کرده‌­اند که به آن‌ها دیتاسنتر گفته می­‌شود. به عبارتی دیتاسنتر مجموعه‌ای سرویس‌دهنده‌ها، زیرساخت‌های ارتباطی و تجهیزات امنیتی است که برای نگهداری، ارائه و پشتیبانی از سرویس‌های تحت شبکه بکار گرفته می‌شود.

به‌واسطه سرویس‌های ارائه شده از طرف data center ، سازمان­ها، شرکت­ها و افراد می­توانند وبگاه‌ها و سرویس‌های مختلف را در بستر اینترنت راه‌­اندازی کنند. مراکز دیتاسنتر اغلب با توجه کاربردی که برایشان تعریف شده، وظایفی نظیر ذخیره، پردازش و جمع‌آوری داده‌ها را برعهده دارند. در این مراکز گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری قرار گرفته شده­اند که فرایندهای نام‌برده را در کمترین زمان انجام می‌­دهند. ساختمان این مراکز اغلب مجهز به جدیدترین سیستم­­های امنیتی پیشرفته، سیستم تهویه، برق اضطراری و غیره هستند. در ادامه به بررسی بیشتر سؤال data center چیست می­‌پردازیم.

اهمیت دیتاسنترها

برای درک بهتر شما از دیتاسنترها، بد نیست بررسی کوتاهی از اهمیت data center در کسب‌وکارها داشته باشیم. همان­طور که می‌­دانید، امروزه به دلیل کاهش قیمت برخی از تجهیزات کامپیوتری و فراگیر شدن دسترسی به اینترنت، باعث شده تا وابستگی کسب‌وکارها برای ایجاد بستری آنلاین برای فروش و وجود در دنیای اینترنت بیشتر شود که در نتیجه این قضیه، تقاضا برای خدمات دیتاسنترها نیز افزایش می‌­یابد. به‌طورکلی می‌­توان گفت دیتاسنترها نقش کلیدی و بسیار مهمی را در حوزه اقتصاد دیجیتال ایفا می‌­کنند. data centerها نقش مهمی در مدیریت و بررسی فعالیت‌های مهم دولت­ها، سازمان­ها و غیره دارند.

در این باره بد نیست بدانید که حجم فعالیت برخی از کسب‌وکارهای اینترنتی تا حدی وسیع است که در برخی از اوقات حتی 10 سرور کامپیوتری نیز پاسخگوی نیازهای آنها نیستند. در چنین شرایطی، نیاز تقاضا برای خدمات بیشتر دیتاسنترها افزایش می­‌یابد. چرا که تنها شبکه عظیمی از صدها سرور کامپیوتری پاسخگوی نیاز کسب‌وکار موردنظر است.

مهم‌ترین خدمات و مزایای دیتاسنتر به زبانی کاملاً ساده

توضیحات بالا ممکن است کمی باعث سردرگمی شما شود. برای این کار بیاید اهمیت و مزیت­های دیتاسنترها را به زبانی ساده مورد بررسی قرار دهیم. همان­طور که اشاره کردیم، به مکانی که تعداد زیادی از سرورهای کامپیوتری در آن قرار گرفته شده‌­اند دیتاسنتر گفته می­‌شود. دیتاسنترها نیازمند شرایط خاص و امنیت بالایی هستند. به­طوری که شرکت‌های کوچک قادر به پیاده‌سازی همچنین پروژ­ه­ای نمی­‌باشند. پس در نتیجه ازآنجایی‌که کسب‌وکارهای بزرگ برای پاسخ­گویی به نیاز کاربران به سرورهای قدرتمند نیاز دارند، از این دیتاسنترها جهت افزایش بهره‌وری استفاده می­‌کنند. یک دیتاسنتر سرورهای قدرتمندی را درون خود جای‌داده است که ما می‌­توانیم به‌عنوان مدیر وب­سایت از این سرورها جهت راه‌اندازی کسب‌وکارمان استفاده کنیم. دیتاسنتر خدمات مختلفی را در دسترس ما قرار می‌­دهد که ازجمله مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• تهیه نسخه پشتیبان از فایل‌ها
• ذخیره‌سازی منابع
• مدیریت ارتباط با مشتری
• پردازش و بررسی داده‌های کلان به‌صورت 24 ساعته
• برنامه‌ریزی منابع سازمانی
• ایمن در برابر حملات سایبری
• ارائه سرویس‌های پست الکترونیک
• مجهز به پایگاه‌های ارائه سرویس‌های کاربردی
• ارائه سرویس میزبانی وب نظیر پایگاه‌داده، وب سرور، DNS و غیره

امنیت دیتاسنترها

اگرچه درباره امنیت دیتاسنترها می‌­توان ساعت‌ها بحث کرد و مقالات تخصصی زیادی را نوشت، اما جهت آشنایی بیشتر شما، بررسی مختصری از این عنوان خواهیم داشت. همان­طور که اشاره کردیم، یک دیتاسنتر میزبان و محل ذخیره‌سازی اطلاعات کسب‌وکارهایی است که به‌طور روزانه در حال استفاده از آنها هستند. در نتیجه سازمان­های مربوطه باید از سخت­‌ترین تدابیر امنیتی را برای محافظت از دیتاسنترها استفاده کنند. یک دیتاسنتر باید هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ نرم‌افزاری مجهز به جدیدترین تدابیر امنیتی باشد.

رایج‌ترین اقداماتی که جهت محافظت فیزیکی از دیتاسنترها انجام می­‌شود نصب سیستم‌های نظارتی تصویری، سیستم‌های هشدار، استفاده از محفظه­‌های مقاوم، نصب سیستم‌های اطفا حریق و غیره است. برای محافظت نرم‌افزاری نیز معمولاً از فایروال‌ها، فعال‌سازی تأیید دو مرحله‌­ای و بهره‌گیری از دیگر نرم‌افزارهای امنیتی، استفاده می­کنند.

دسته‌بندی دیتاسنترها

منظور از دسته‌بندی data center چیست؟ برای استفاده بهتر از دیتاسنترها، آنها را با توجه کارکرد و اندازه به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌­کنند. ازجمله مهم‌ترین این دسته­‌ها عبارت‌اند از:

• شبکه‌های خصوصی
• شبکه‌های سازمانی و دانشگاهی
• مراکز داده اینترنتی
• فراهم‌کننده‌های سرویس
• مراکز داده محلی
• مراکز داده فراسازمانی

تفاوت دیتاسنتر اختصاصی و اشتراکی در چیست؟

درباره دیتاسنترها بد نیست بدانید که برخی از آنها اشتراکی هستند، یعنی یک فضای فیزیکی قادر است 100 یا 1000 تعداد بیشتری را از سرورهای کامپیوتری را میزبانی کند، درحالی‌که هرکدام از این سرورها نیز متعلق به یک شرکت یا سازمان متفاوت باشند. در مقابل این نوع دیتاسنتر، دیتاسنتر اختصاصی قرار دارد. دیتاسنتر اختصاصی به طور کامل در اختیار یک سازمان یا شرکت است. این نوع دیتاسنترها تمامی قدرت خود را برای شرکت و سازمانی خاص می­‌گذارند که از عملکرد بهتری نیز نسبت به دیتاسنترهای اشتراکی برخوردارند.

ناگفته نماند که امروزه با وجود سرویس‌های مختلف، این امکان فراهم شده تا ارائه خدمات دیتاسنتر اختصاصی در محل دیتاسنترهای اشتراکی نیز میسر شود. به‌واسطه این خدمات، هزینه‌ها سازمان و شرکت­ها تا حدی زیادی کاهش‌یافته و سبب افزایش بهره­وری نیز می­‌شود.

اصلی‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده دیتاسنترها

دیتاسنتر از چه اجزایی تشکیل می‌­شود؟ اکنون که با دیتاسنترها به طور کامل آشنا شده‌­اید، بد نیست نیم­نگاهی به اصلی‌ترین اجزای آنها داشته باشیم. یک دیتاسنتر از اجزای مختلفی نظیر سوئیچ‌های شبکه، روترها، فایروال، سیستم‌های امنیتی، سیستم‌های ذخیره‌سازی، سرورها، رک‌ها یا همان Racks، کابل‌ها و سیستم‌های کنترل‌کننده و غیره تشکل می­‌شود. اگر بخواهیم بررسی کوتاهی از نحوه طراحی دیتاسنترها نیز داشته باشیم، باید گفت طراحی دیتاسنترها به این‌گونه است که سرورهای کامپیوتری به‌صورت طبقه­ای داخل رک‌ها قرار گرفته و با کابل‌های مخصوص به یکدیگر متصل می‌­شوند.

همان­طور که اشاره کردیم، دیتاسنترها وظیفه ذخیره‌سازی، مدیریت، اشتراک‌گذاری فایل‌ها و غیره را برعهده دارند. در نتیجه ازآنجایی‌که اطلاعات مهم بسیاری از سازمان‌ها در این دیتاسنترها ذخیره می­‌شود، امنیت و پایداری آنها بسیار حائز اهمیت بوده و که به همین دلیل از جدیدترین سخت‌افزار و نرم‌افزارهای امنیتی در data centerها استفاده می­‌کنند.

عملکرد دیتاسنترها به چه صورت است؟

یک دیتاسنتر چگونه کار می‌­کند؟ در تیترهای بالا به طور کامل راجع به دیتاسنترها توضیح دادیم. اکنون نوبت این است که به بررسی عملکرد و کارایی data center بپردازیم. اگر فراموش نکرده باشید اشاره کردیم که یک دیتاسنتر مجموعه از کامپیوترهای است که از داده‌ها را پردازش، ارسال و دریافت می­‌کنند. برای درک بهتر عملکرد و نحوه کارکرد دیتاسنتر می‌­توانیم از مثال ساده و کاربردی استفاده کنیم. هنگامی شما یک آدرس اینترنتی را در مرورگر خود وارد می­‌کنید، درخواستی برای سروری که در دیتابیس قرار دارد ارسال می­­‌شود. درخواست ارسال شده در ابتدا در لایه‌های امنیتی دیتاسنتر مورد بررسی قرار گرفته شده و سپس به سوئیچی که لایه دسترسی یا همان Access Layer قرار دارد ارسال می­‌شود. در این لایه درخواست ارسال شده توسط سوئیچ به سمت وب سرور در لایه داخلی شبکه ارسال شده و و­ب سرور بعد از پردازش، درخواست را به سمت بانک اطلاعاتی را ارسال می­‌کند.

در مرحله بعدی، درخواست پردازش شده با گذر از لایه ذخیره‌سازی شبکه، اطلاعات موردنیاز را از دیسک‌­ها استخراج کرده که این اطلاعات در قابل بسته‌هایی که تحت عنوان packages شناخته می‌­شوند برای ارسال به کاربر آماده می‌­شوند.

انواع دیتاسنترها

دیتاسنترها به انواع مختلفی تقسیم می­‌شوند. آنها معمولاً برحسب تکنولوژی‌های مورداستفاده، کاربردها و هزینه‌­ها، هویت صاحبان و غیره به دسته‌های مختلف تقسیم می­‌شوند. برای آشنایی بیشتر شما در ادامه قصد داریم دسته‌بندی کاملی از دیتاسنترها از جدیدترین و ارزان‌ترین گرفته تا مدل‌های سنتی و گران‌قیمت، ارائه دهیم.

۱- دیتاسنتر سازمانی

اولین دیتاسنتری که مورد بررسی قرار گرفته می­‌دهیم، دیتاسنتر سازمانی است. دیتاسنترهای سازمانی توسط خود سازمان­ها پیاده‌­سازی و مدیریت می­‌شوند. معمولاً این نوع دیتاسنترها در محوطه‌های فیزیکی سازمان‌های نگهداری شده و مورداستفاده قرار گرفته می­‌شوند. دیتاسنترهای سازمانی در رده دیتاسنترهای پر‌هزینه و سنتی قرار گرفته می­­‌شوند که هنوز هم برخی از سازمانها از آن‌ها استفاده می‌کنند.

۲- دیتاسنترهای مدیریت شده یا Managed Services Providers Data Centers

دیتاسنترهای مدیریت شده در واقع اولین نسخه برون‌سپاری یا همان Outsource دیتاسنترها است که توسط سازمان­های بزرگ مورداستفاده قرار گرفته می­‌شود. این نوع دیتاسنترها معمولاً توسط یک کمپانی ثالث مدیریت می­‌شوند. البته ناگفته نماند که امروزه برخی از سرویس­دهندگان امکان مدیریت جزئی یا برخی از کارکرد­های دیتاسنتر را برای مشتریان فراهم می­‌کنند. هزینه پایین دیتاسنترهای مدیریت شده باعث شده تا شرکت­ها و سازمان­ها به‌جای صرف هزینه سنگین برای تهیه تجهیزات و منابع زیرساختی، از دیتاسنترهای مدیریت شده استفاده کنند.

۳- دیتاسنترهای هم‌­مکانی

زمانی که دیتاسنترهای مدیریت شده روی کار آمدند، بسیاری از سازمان­ها به این نوع دیتاسنترها ابزار تمایل کرده و مایل به استفاده از آنها بودند. اما این سازما­ن_­­ها می­‌خواستند که کارکنان خود سازمان به­‌جای کارکنان شرکت‌های سرویس‌دهنده وظیفه نگهداری، مدیریت و کنترل کامل دیتاسنتر را برعهده داشته باشند. این مسئله سبب پیدایش دیتاسنترهای هم­‌مکانی شد. به‌واسطه خدمات هم­مکانی، سازمان‌ها و مؤسسات که برای استقرار سرورهای پرقدرت به فضایی امن نیاز دارند، می­‌توانند از خدمات اشتراک فضا در دیتاسنترها استفاده کنند. به‌واسطه دیتاسنترهای هم‌مکانی امکان اجاره یک یا چند کابینت(Rack) یا حتی قفسه (Cage) در فضای یک دیتاسنتر برای سازمان‌ها میسر شده، و مسئولیت انجام بیشتر وظایف بر برعهده کارکنان خود سازمان است.

۴- دیتاسنترهای یکجا یا عمده

دیتاسنترهای یکجا و عمده به دیتاسنترهایی گفته می­‌شود که معمولاً سرویس‌دهنده محوطه بزرگی از فضا، انرژی برق سایر امکانات تأسیساتی را به مشتریان خود اجاره می­‌دهد. استفاده از دیتاسنترهای یکجا از هزینه پایینی برخوردار بود و نسبت به دیگر دیتاسنترها هزینه‌های کمتری را به دنبال دارد. معمولاً شرکت‌های بزرگ نظیر فیس‌بوک و یاهو ترجیح می‌دهند به­جای ساخت دیتاسنتر در نقاط مختلف، از خدمات دیتاسنترهای یکجا استفاده کنند. ناگفته نماند که به این نوع دیتاسنترها سوییت‌های اختصاصی یا قفسه‌های بزرگ نیز می‌­گویند.

۵- دیتاسنترهای ابری

دیتاسنترهای ابری ارزان‌ترین نوع دیتاسنترها هستند که امروزه بسیار مورداستفاده قرار گرفته می‌­شوند. این نوع دیتاسنترها امکان بهره­‌برداری از قدرت گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری، منابع پردازشی و ذخیره‌سازی را در شبکه­ای خصوصی و شبکه عمومی برای سازمان‌ها و شرکت‌ها فراهم می­‌کنند. طبق تحقیقات بین‌المللی، آمار مهاجرت به زیرساخت‌های ابری و استفاده ترکیبی از فناوری رایانش ابری در چند سال اخیر افزایش زیای داشته است.

دیتاسنتر در ایران

معروف­ترین دیتاسنترهای ایران کدام‌­اند؟ افزایش تقاضا برای سرویس­ها و خدمات دیتاسنتر در ایران باعث شد دیتاسنترهای بزرگی در کشور راه­‌اندازی شوند. ازجمله معروف‌ترین دیتاسنترهای ایران عبارت‌اند از:

• برج میلاد (آسیاتک)

• ایرانسل

• شاتل

• هاست ایران

• فن آوا

• بانک تجارت

• بانک صادرات

• امین

• روند تازه

• پارس دیتا

• همراه اول

و…

دیتاسنتر برج میلاد که توسط شرکت آسیاتک مدیریت می‌­شود، یکی از معروف‌ترین و البته اولین دیتاسنترهای ایران است که از خدمات فوق­‌العاده­ای برخوردار است. وب‌ات‌ساین در این دیتاسنتر صاحب چندین سرور قدرتمند است که از آن‌ها جهت ارائه خدمات بیشتر به شما مخاطبین عزیز استفاده می­‌کند.

جمع­‌بندی

در این مقاله تلاش کردیم تا پاسخ دقیق و کاملی برای سؤال دیتاسنتر چیست ارائه دهیم. همان­طور که مطالعه کردید، تمامی وب‌سایت‌ها بر روی کامپیوترهایی قدرتمند قرار دارند که به آن‌ها سرور می­‌گویم. این سرورها نیز در مکانی قرار گرفته می‌­شوند که به آن دیتاسنتر گفته می­‌شود. دیتاسنتر یا همان پایگاه‌داده محل قرارگیری سرورها هستند که از لحاظ امنیتی دارای بالاترین سطح امنیت بوده و به‌خوبی از سرورها محافظت ­می­‌کنند. ازآنجایی‌که کسب‌وکارهای امروزی نیاز بیشتری به وب‌سایت‌ها و بسترهای فروش اینترنتی دارند، تقاضا برای خدمات دیتاسنترها نیز افزایش‌یافته است. در این مقاله با همچنین با انواع دیتاسنترها آشنا شده و یاد گرفتیم که ارزان‌ترین و پرکاربردترین نوع دیتاسنترها، دیتاسنترهای ابری است.